EZ weigert openheid over anti-piraterijverdrag

Dat blijkt uit documenten over een handelsverdrag dat namaakproducten en piraterij moet tegengaan. Webwereld kreeg stukken over het Anti-Counterfeiting Trade Agremeent (ACTA) in handen met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (de WOB). De meeste informatie blijft echter voor het publiek verborgen.

Vooral luisteren naar industrie

Het overleg over het verdrag wordt in het geheim gevoerd, waarbij af en toe belanghebbenden worden geïnformeerd en kunnen reageren op een zogenaamde "Stakeholders Consultation Meeting". Op de lijst staan vooral grote bedrijven en belangenorganisaties van industrieën. Zo staan Microsoft, Yahoo, Google, eBay, Time Warner, Panasonic, de BSA, bedrijven uit de medische industrie als Pfizer en bijvoorbeeld Unilever op de lijst.

Op de lijst zijn geen consumentenorganisaties of vertegenwoordigers van providers te ontdekken, maar wel de Amerikaanse Electronic Frontier Foundation (EFF) en de Europese Foundation for a Free Information Intrastructure (FFII). Beide organisaties ijveren voor burgerrechten en het bevorderen van vrije toegang tot informatie. Nederlandse belangenorganisaties ontbreken echter.

Het valt te verwachten dat consumentenorganisaties niet enthousiast zullen reageren op ACTA. De Consumentenbond was eerder al negatief over een downloadverbod dat onderdeel is van het auteursrechtenplan van de Commissie Gerkens. Ook ACTA zou een dergelijk verbod afdwingen, blijkt uit uitgelekte documenten.

Aanpakken piraterij 'consumentenbelang'

Voor staatssecretaris Heemskerk is het verdrag maatschappelijk belangrijk. "Daarbij is de inzet van Nederland om de productie van en handel in nagemaakte en illegaal gekopieerde goederen effectief te bestrijden. Het gaat hier om een fenomeen van internationale omvang met ernstige gevolgen, op economisch en sociaal vlak, voor de goede werking van de interne markt", schrijft hij dan ook in antwoord op Kamervragen.

Daarnaast is het belangrijk voor consumenten, omdat naast ICT-namaak ook medicijnnamaak wordt aangepakt. Daarover schrijft hij vervolgens: "Ook uit het oogpunt van de consumentenbescherming, de volksgezondheid en de openbare veiligheid dienen deze praktijken effectief bestreden te worden."

Wel protest belanghebbenden

Het is overigens niet zo dat belanghebbenden zich helemaal stil houden. Op uitgelekte conceptversies van het verdrag volgden felle reacties. Zo was er sprake van een mogelijke internetban vergelijkbaar met de three strikes-wet in Frankrijk en het inzetten van douane als auteursrechtenpolitie. Dat kwam de onderhandelaars op felle kritiek van internetproviders en belangenorganisaties.

Begin december vorig jaar trokken Bits of Freedom en Stichting Vrijschrift trokken in een brief bij staatssecretaris Heemskerk en minister Hirsch Ballin aan de bel. Zij waarschuwden voor de verregaande gevolgen. Op de brief is overigens geen reactie gekomen.

Geheimzinnigheid "noodzakelijk"

Dat het voor burgers zo moeilijk is om te weten wat er nou precies boven hun hoofd hangt, heeft te maken met een afspraak (pdf) tussen deelnemende landen. In een verklaring staat de belofte om documenten geheim te houden, waarbij de documenten ook weer niet zo vertrouwelijk zijn dat er beveiligingsmaatregelen genomen zijn. Zo mogen stukken bijvoorbeeld gewoon worden rondgemaild.

Staatssecretaris Heemskerk stelt dat de achterkamertjeswerkwijze vooral te wijten is aan landen zonder transparant wetgevingsproces. Zo schreef hij op 4 september 2009 aan het parlement: "Omdat diverse ACTA-deelnemers volgens hun wetgeving en parlementaire proces niet gerechtigd zijn tijdens de onderhandelingen documenten te openbaren, hebben de deelnemende partijen bij aanvang van ACTA afgesproken dat de documenten vertrouwelijk zullen worden behandeld en alleen verstrekt zullen worden aan overheidsfunctionarissen of personen buiten de overheid die deelnemen aan het intern overleg dan wel gevraagd worden te adviseren hierbij."

Onduidelijk is welke van de deelnemende landen (EU-landen, de VS, Japan, Zwitserland, Canada, Australië, Nieuw Zeeland, Mexico, Zuid-Korea, Singapore, Marokko, de Verenigde Arabische Emiraten, en Jordanië) specifiek vragen om niet open te zijn.

Maximale geslotenheid

Het gevolg van de afspraak is wel dat het ministerie de meeste documenten geheim houdt. Het verzoek om documenten te openbaren werd dan ook maximaal getraineerd door het Ministerie van Economische Zaken. Onder dreiging van een kort geding kwam er ruim drie maanden te laat een beslissing. Heel veel informatie werd door het toepassen van veel verschillende uitzonderingsgronden niet verstrekt.

Op verzoek van de Socialistische Partij zal staatssecretaris Heemskerk de Tweede Kamer inlichten voordat er over vernieuwing van het auteursrecht wordt gesproken. Kamerlid Gerkens denkt dat het parlement niet zal toelaten dat een verdrag als ACTA de overheid in staat stelt de burger internet af te pakken. Of dat het strafrecht ingrijpend gewijzigd zal worden.