Toch hielden ze elkaar, en een theaterzaaltje met atheïsten, agnosten en christenen, nog langdurig bezig. Kan een weldenkend mens in God geloven? Ja, dat kan, verklaarde publicist Theodor Holman zonder omwegen. ,,Ik heb veel weldenkende vrienden die wél geloven.'' En na een korte stilte: ,,Maar ik kan het niet laten te stellen dat het net iets weldenkender is om niet in God te geloven.''

God = gek
Feller was Holman over de kernvraag van het debat dat hem donderdagavond naar een eenvoudige zaal van het Cleyntheater in Amsterdam-Noord had gebracht. 'God = Gek?!', luidde de stelling, analoog aan een recent verschenen essay van de schrijver Kluun. ,,Daarvoor heb ik me zelfs even aan het hoofd gekrabd. Het is voor mij als zeggen dat ik een kabouter in mijn tuin heb die een gigantisch minderwaardigheidscomplex heeft. Ik geloof niet in God, dus kan ik ook niet zeggen dat Hij gek zou zijn.''

Dat was tot daar aan toe. Problematisch voor het debat, zo bleek naderhand, was Holmans stellige opvatting dat de idee dat God niet bestaat niet zíjn mening was, maar 'gewoon een feit'. Een feit gebaseerd op ratio, dus op basis van empirie en logica. Net zo zeker als 1 + 1 = 2, of zoals een pen door de zwaartekracht altíjd omlaag valt. En daarom is de bewijslast aan degenen die wel in God geloven, stelde Holman.

Wat zijn opponent Jurjen ten Brinke, kerkplanter in Amsterdam-Noord, en mensen uit de zaal daarna ook probeerden om Holman te dwingen de volgens hen betwistbare uitgangspunten nadrukkelijker te toetsen en onderbouwen, het haalde weinig uit. ,,De Bijbel als richtsnoer van mijn leven? Ik zou het wel willen, maar het ís gewoon niet zo.'' Punt. Op dat niveau stokte het debat.

Overigens niet in de tijd, want hoewel Holman in vijf minuten zijn onwrikbare standpunt had neergezet, debatteerden hij en Ten Brinke zo'n twee uur met elkaar, en met zo'n vijftig agnosten, atheïsten en christenen in de zaal. Het debat was een initiatief van Peter Mulder en Nadine Langerak, twee kerkleden van Hoop voor Noord, een multiculturele gemeente in Amsterdam-Noord waar ook Ten Brinke aan verbonden is.

Ervaren
Daar waar Holman zich nestelde in de ratio, stelde Ten Brinke er tegenover dat er ,,van alles buiten de menselijke ratio ligt''. Ook benadrukte hij dat God langs Holmans lijnen van logica en empirie niet te bewijzen is. ,,Je moet het ervaren. Het is als de liefde voor mijn vrouw - voor mij is zij het helemaal, ik heb allerlei gevoelens voor haar, maar dat is voor een ander niet te beoordelen.''

Holman reageerde dat hij niet de behoefte heeft Ten Brinkes geloof te beoordelen, laat staan af te nemen, evenmin als diens liefde voor zijn vrouw. ,,Ik sta er puur onverschillig tegenover. Maar het gaat spelen zodra we samen een besluit over iets moeten nemen.'' Bijvoorbeeld over de beoordeling van goed of kwaad, of over de vraag of een inval in Irak gerechtvaardigd was.

De Parool-columnist, ooit nog aangeklaagd voor het woord 'christenhonden' in een column, stelde bang te zijn voor gelovigen (moslims én christenen) die hun lot in handen leggen van een heilig boek dat ze als richtsnoer gebruiken. ,,Als in Exodus had gestaan: je moet wel liegen, dan had je dat ook gedaan'', wierp hij Ten Brinke voor de voeten. Nee, reageerde Ten Brinke, ,,God heeft zelf aangegeven wat goed is: Hem liefhebben en de naaste als jezelf''.

Inspireren
Holman, die zei hervormd te zijn opgegroeid en bekend te zijn met de Bijbel en de kerk, wilde Ten Brinke wel toegeven dat zijn ziel ,,zoekend'' was. Maar op Ten Brinkes vraag of hij interesse had zich te laten inspireren door God, was de discussie terug bij af: ,,Nee, want ik geloof niet dat God bestaat.'' Ten Brinke: ,,Je staat er niet open voor.'' Holman: ,,Nee, want hij bestaat niet.''

Dat werd op een gegeven moment ook de agnosten in de zaal te gortig. ,,Zolang u niet uitlegt waarom empirie en logica het enige voor u is, komt het gesprek niet verder'', verzuchtte er een.

Google
In de polemiek kwamen ondanks de patstelling opvallende momenten voor. Neem de quasi-serieuze geloofsbelijdenis van Holman: ,,Google is voor mij God. Dat komt het dichtste bij voor wat ik er onder versta. Het is alwetend, alle antwoorden weet hij.''

Een christen uit de zaal confronteerde de publicist met zijn opmerkingen dat hij een overtuigd evolutionist was, terwijl hij bij 'Auschwitz' de vraag stelde waarom God, mocht Hij bestaan, dat dan had toegelaten. Maar was Auschwitz, zo stelde de man, niet juist een menselijke gevolgtrekking van het sociaal darwinisme, bij de nazi's vertaald in 'Ubermenschen' en 'Untermenschen'? ,,Niet God maar de mensen zijn verantwoordelijk.''

Het was een van de weinige keren dat de verbaal sterke Holman inbond. Hij erkende dat de nazi's zich baseerden op het sociaal darwinisme. Sterker, hij wist er alles van. Maar hij benadrukte ook dat de nazi's de wetenschap wat dat betreft verschrikkelijk hebben misbruikt, en dat is het darwinisme zelf volgens hem niet aan te rekenen.

Tegelijk ontkende hij niet dat het darwinisme een verschrikkelijke moraal heeft. ,,Mijn levenshouding leidt absoluut tot cynisme, maar dat vind ik niet erg.''

Ten Brinke wilde Holmans visie op de liefde weleens horen. Holman haalde zijn schouders op. ,,Dat is voor mij zoiets als een gerecht op de menukaart. Je weet pas wat het is, als je het proeft.'' Ten Brinke: ,,God is liefde.'' Holman: ,,Ik heb geen liefde van God nodig, ik heb al liefde genoeg.''

Reacties (2)