Wetenschapsfilosofie in een notedop: waarom consensus en wetenschap niet samengaan

Dit prachtige artikel was geplaatst op de test-installatie van MindMeld door een onbekende auteur

De tragiek van de wetenschap is gebaseerd op een simpel principe: elke wetenschappelijke theorie houdt slechts stand totdat deze wordt ontkracht door een betere.

Dit principe van ontkrachten is gebaseerd op het falsificatie principe van Popper. Een theorie als 'alle zwanen zijn wit' is een theorie die voldoet aan het principe van Popper omdat deze falsifeerbaar is. De theorie houdt stand totdat de eerste niet-witte zwaan is gezien.

Een belangrijk gevolg van Poppers principe is dat een theorie nooit gezien kan worden als de uiteindelijke enige zekere waarheid. Een uitspraak als 'the science is settled' is dus in strijd met het principe van Popper.

De vraag is dan hoe 'beter' wordt gedefinieerd als reden om de oude theorie in te wisselen voor de nieuwe.

Hiervoor wordt 'Ockhams scheermes' gebruikt, een principe dat stelt dat wanneer twee verklaringen bestaan voor hetzelfde verschijnsel, gekozen moet worden voor de meest simpele verklaring.

Het principe van wetenschappelijke theorievorming is niet ingewikkeld. Een theorie wordt gebruikt als verklaring voor verschijnselen in de werkelijkheid.

Een bruikbaar voorbeeld is de overgang van het geocentrische model van het heelal naar het heliocentrische model. De oude theorie was dat de aarde zich in het centrum van het heelal bevindt.

Deze theorie kon echter moeizaam verklaren waarom sommige planeten retrograde bewegingen laten zien. Zo beweegt Mars zich van rechts naar links maar soms wordt deze beweging omgekeerd waarna de planeet verder gaat van rechts naar links.

Om deze bewegingen toch te kunnen verklaren werd gebruik gemaakt van een complex systeem. Epicykels speelden hierin een belangrijke rol. Dit zijn hulpcirkels om toch de retrograde bewegingen te kunnen verklaren.

Een nieuwe theorie, waar de zon in het centrum werd geplaatst, kon deze bewegingen wel verklaren zonder gebruik te hoeven maken van ingewikkelde constructies zoals de epycykels.

De nieuwe theorie voldoet daarmee aan het principe van Ockhams scheermes en moet verkozen worden boven de oude theorie.

Belangrijk is dat data of observaties aan de basis liggen van theorievorming. Computermodellen die de toekomst moeten voorspellen zijn hier dus niet voor geschikt.

Een theorie als 'Coronamaatregelen werken', of 'Corona injecties leiden tot verminderde ziekenhuisopnames / sterfgevallen' kan dus alleen worden getoetst aan de hand van data.

De huidige inzet van modellen is daarom op zijn minst twijfelachtig. De modellen van het RIVM, maar ook van het SAGE in Engeland, blijken onbruikbaar om voorspellingen te doen over ziekenhuisopnames / sterfgevallen.

Hetzelde laat het klimaatdebat zien. Modellen die gebruikt worden als beleidsinstrument. De inzet van de stelling dat 'the science is settled'. Data die niet strookt met de theorieën.

Wetenschap houdt zich bezig met objectieve verklaringen van natuurverschijnselen. Menselijke waarden hebben in dit proces geen plaats. Politieke sturing van wetenschap maakt de wetenschap tot instrument van de politiek. Een situatie waartegen elke integere wetenschapper zich zou moeten verzetten.